Açık Ve Kapalı Tohumlu Bitkiler
Açık ve kapalı tohumlu bitkiler, bitkiler aleminin iki büyük ve farklı grubunu temsil eder. Bu gruplar, bitkilerin tohumlarının gelişme biçimlerine ve üreme sistemlerine göre sınıflandırılır. Şimdi her iki grup hakkında detaylı bir açıklama yapalım:
Açık Tohumlu Bitkiler (Gymnospermae)
Açık tohumlu bitkiler, tohumları açıkta, yani herhangi bir meyve ya da kapalı bir yapı içinde olmayan bitkilerdir. Tohumlar genellikle kozalakların üzerinde yer alır ve bu bitkilerin üreme organları tohumları koruyacak bir meyve yapısı geliştirmez. Bu grup genellikle “gymnosperm” olarak adlandırılır. Gymnosperm kelimesi, Yunanca “gymnos” (çıplak) ve “sperma” (tohum) kelimelerinden gelir. Bu, açık tohumlu bitkilerin tohumlarının çıplak olduğu anlamına gelir.
Açık Tohumlu Bitkilerin Özellikleri:
- Tohum Yapısı: Tohumlar açıkta bulunur, yani bir meyve içinde değildir. Genellikle kozalaklar üzerinde gelişir.
- Odunsu Yapı: Açık tohumlu bitkilerin büyük çoğunluğu odunsu bitkilerdir, yani ağaç ve çalı formundadırlar. Ot formunda gymnosperm neredeyse yoktur.
- Kozalaklar: Üreme organları kozalaklardır. Dişi kozalaklar tohumları taşırken, erkek kozalaklar polen üretir.
- Yaprak Tipi: Genellikle iğne yapraklıdırlar, örneğin çam, ladin, ardıç gibi bitkiler. Yaprakları sert, dar ve çoğunlukla iğne formundadır.
- Döllenme: Rüzgar yardımıyla döllenme gerçekleşir. Polenler rüzgarla taşınarak dişi kozalakların üzerine ulaşır.
- Çiçek Bulunmaz: Açık tohumlu bitkilerde bildiğimiz anlamda çiçekler yoktur.
- Genel Örnekler: Çam, köknar, ladin, sekoya, ginkgo biloba ve ardıç gibi bitkiler açık tohumlulara örnektir.
Açık Tohumlu Bitkilerin Yaşam Alanı:
Bu bitkiler genellikle soğuk ve ılıman bölgelerde yaygındır. İğne yapraklı ağaçların geniş ormanlar oluşturduğu Kuzey Yarımküre’deki tayga ormanları, açık tohumlu bitkilerin yoğun olduğu alanlardır.
Kapalı Tohumlu Bitkiler (Angiospermae)
Kapalı tohumlu bitkiler ise tohumları bir meyve ya da kapalı bir yapı içinde korunan bitkilerdir. Bu bitkiler “angiosperm” olarak bilinir. Angiosperm terimi de Yunanca “angeion” (kap, kılıf) ve “sperma” (tohum) kelimelerinden türemiştir. Bu, tohumların kapalı yapılar içinde bulunduğunu ifade eder. Kapalı tohumlu bitkiler en geniş bitki grubunu oluşturur ve dünya üzerindeki bitkilerin büyük çoğunluğunu kapsar.
Kapalı Tohumlu Bitkilerin Özellikleri:
- Tohum Yapısı: Tohumlar, meyve içinde korunur. Çiçeklerin döllenmesi sonucunda tohumlar gelişir ve meyve içinde saklanır.
- Çiçek: Kapalı tohumlu bitkilerin en belirgin özelliği çiçeklerinin bulunmasıdır. Çiçekler üreme organlarını taşır ve döllenme bu çiçeklerde gerçekleşir.
- Yaprak Tipi: Kapalı tohumlu bitkilerin yaprakları oldukça çeşitlidir. Geniş yapraklı bitkilerden iğne yapraklılara kadar farklı yaprak şekillerine sahiptirler.
- Çift ve Tek Çenekli Olma: Kapalı tohumlu bitkiler çift çenekli (dikotiledon) ve tek çenekli (monokotiledon) olarak iki ana gruba ayrılır. Tek çeneklilerde yapraklar genellikle paralel damarlı ve uzun yapraklıdır (örneğin buğday, mısır). Çift çeneklilerde yapraklar ağsı damarlı olabilir ve genellikle geniş yapraklıdır (örneğin gül, fasulye).
- Döllenme: Çiçekli bitkilerde döllenme genellikle böcekler, kuşlar, su ya da rüzgar yardımıyla gerçekleşir. Polenler çiçekten çiçeğe taşınarak döllenme sürecini başlatır.
- Meyve: Tohumlar döllendikten sonra bir meyve içinde saklanır ve korunur. Meyve hem tohumun gelişmesine hem de yayılmasına yardımcı olur.
- Genel Örnekler: Elma, kiraz, zeytin, mısır, buğday, gül, ayçiçeği gibi birçok bitki kapalı tohumlulara örnektir.
Kapalı Tohumlu Bitkilerin Yaşam Alanı:
Kapalı tohumlu bitkiler dünya genelinde hemen hemen her bölgede bulunur. Tropikal ormanlardan çöllere kadar geniş bir ekolojik yelpazede yaşamlarını sürdürürler. Bu bitkilerin geniş dağılımı, evrimsel olarak çok çeşitli türlere sahip olmalarından kaynaklanır.
Temel Farklılıklar
- Tohumların Korunma Biçimi: Açık tohumluların tohumları açıkta iken, kapalı tohumluların tohumları meyve içinde korunur.
- Çiçek Yapısı: Kapalı tohumlular çiçekli bitkilerdir, ancak açık tohumluların gerçek çiçekleri yoktur.
- Döllenme: Açık tohumlular genellikle rüzgar yardımıyla döllenir, kapalı tohumlular ise böcekler, kuşlar veya rüzgar aracılığıyla döllenebilir.
- Bitki Tipleri: Açık tohumlular genellikle ağaç ve çalı formunda iken, kapalı tohumlular hem odunsu hem de otsu bitkiler olabilir.
- Üreme Organlarının Korunması: Açık tohumluların üreme organları kozalaklar içinde yer alır, kapalı tohumluların üreme organları ise çiçeklerde bulunur ve daha karmaşık bir yapıya sahiptir.
Ekolojik ve Ekonomik Önemi
- Açık Tohumlu Bitkiler: Genellikle orman ekosistemlerinde önemli rol oynarlar. Odunları, inşaat sektöründe ve kağıt üretiminde kullanılır. Ayrıca bazı türlerin reçinesi, tıbbi ve endüstriyel ürünler için kullanılır.
- Kapalı Tohumlu Bitkiler: Kapalı tohumlular, tarım ve gıda üretimi açısından çok önemlidir. Tahıllar, meyveler, sebzeler, yağ bitkileri ve birçok süs bitkisi bu gruba aittir. Ayrıca tıbbi bitkiler, tekstil hammaddeleri ve diğer endüstriyel ürünler kapalı tohumlulardan elde edilir.
Sonuç olarak, açık ve kapalı tohumlu bitkiler, bitkiler aleminin çok geniş ve önemli iki grubudur. Her iki grup da ekosistemler için kritik roller oynar ve insan yaşamı için çeşitli faydalar sağlar.
